Berichten getagd ‘Burgers’

Het vertrouwen in de lokale overheid neemt af. Maar liefst 40 procent van de Nederlanders geeft aan weinig tot zeer weinig vertrouwen te hebben in hun gemeente. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen was dit jaar dan ook lager dan ooit. Dit is zorgwekkend voor de legitimiteit van het gemeentelijk bestuur. Verkiezingen zijn namelijk het belangrijkste middel om het bestuur verantwoordelijk en representatief te maken. Wat zegt het over de representativiteit van het gemeentelijk bestuur als de burger steeds minder zijn stem uitbrengt? En hoe kunnen burgers hun gemeente vertrouwen wanneer het gemeentelijk bestuur onvoldoende representatief is? Dit lijkt een neerwaartse spiraal, met steeds minder vertrouwen in de lokale overheid als gevolg. De unieke positie van de lokale rekenkamer maakt het echter mogelijk deze spiraal deels te doorbreken, om zo beetje bij beetje het vertrouwen van de burger terug te winnen.

De lokale rekenkamer en zijn controlerende taak

Lokale rekenkamers doen onderzoek naar de doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid van het door het gemeentebestuur gevoerde bestuur. Het doel van deze controlerende taak is het democratisch legitimeren van het bestuur, het ondersteunen van de tegenmacht en het bijdragen aan het lerende vermogen van de gemeenteraad in zijn controlerende taken. Met zijn controlerende taak kan de rekenkamer bijdragen aan het vergroten van het vertrouwen in de lokale overheid. De rekenkamer heeft immers de positie en verantwoordelijkheid om het gemeentebestuur een spiegel voor te houden. Daar waar het gemeentebestuur niet (goed) functioneert, kan de rekenkamer met zijn onderzoek concrete aanbevelingen doen aan de gemeenteraad en het college van Burgemeester en Wethouders om dit te verbeteren.

Consequent blijven is belangrijk

Het voorhouden van een spiegel werpt echter niet altijd zijn vruchten af. Zo kwam de Nijmeegse rekenkamer, in een onderzoek naar aanleiding van hun 20-jarige bestaan, tot de conclusie dat veel bevindingen, conclusies en aanbevelingen regelmatig terugkomen in zijn rapporten. De Nijmeegse rekenkamer spreekt van een aantal ‘rode draden’ in zijn aanbevelingen, met name over de wijze waarop de gemeenteraad zijn werk doet. Het oppakken van de aanbevelingen blijft echter een politieke beslissing. En of dit dan ook daadwerkelijk gebeurt, heeft onder andere met politieke timing te maken: een rapport kan op een (voor de gemeenteraad) politiek onhandig moment gepubliceerd worden of er kan bijvoorbeeld sprake zijn van wisseling in het ambtelijk apparaat, waardoor de aanwezige kennis van een rekenkamerrapport mogelijk verdwijnt.  

Echte onafhankelijkheid vereist echter dat de rekenkamer niet doet aan politieke timing. Het is daarom belangrijk dat een rekenkamer consequent blijft. Dit betekent onder meer het blijven aankaarten van bepaalde knelpunten, ook wanneer een rekenkamer, zoals de Nijmeegse rekenkamer, steeds weer tot dezelfde conclusies komt. “(…) democratie is geen consultancytraject met een begin- en eindpunt en concrete opbrengsten. Democratisch bestuur is nooit perfect en is ook nooit af. Hetzelfde geldt voor controle in een democratisch stelsel: het is een voortdurende bezigheid, het houdt nooit op”, aldus Klaartje Peters, verbonden als bijzonder hoogleraar Lokaal en regionaal bestuur aan de Universiteit van Maastricht, maar ook zelfstandig onderzoeker en publicist. Het consequent blijven controleren van het bestuur, zoals rekenkamers dat doen met hun onderzoek, is goed voor de samenleving; transparante verantwoording – ook wanneer het niet uitkomt – hoort bij goed bestuur.

De wens van de burger dient voorop te staan

Het onderzoek dat rekenkamers uitvoeren, is openbaar. Om de aandacht van de burger hiervoor te wekken, is het niet alleen belangrijk dat dit onderzoek toegankelijk en vindbaar is, maar vooral ook dat het gaat over hetgeen voor de burger van belang is.

Uit een peiling onder raadsleden blijkt dat zij zich in de toekomst meer willen richten op sociaal-maatschappelijke aspecten van beleid, ofwel op de vraag ‘hoe werkt beleid uit in de praktijk?’. Zij geven aan op dit vlak meer ondersteuning nodig te hebben. De rekenkamer besteedt, door dergelijke ondersteuning aan de raad te verlenen, ook aandacht aan hetgeen voor de burger daadwerkelijk belangrijk is, namelijk zaken die invloed hebben op het dagelijkse leven. Denk aan onderzoek dat zich richt op de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning of het woonbeleid van de gemeente.

De lokale rekenkamer heeft de belangrijke taak om het gemeentebestuur een spiegel voor te houden. Als de rekenkamer consequent blijft, maatschappelijk betrokken is, en oog heeft voor de wensen en belangen van burgers, kan hij het vertrouwen van burgers in de lokale democratie vergroten. Het is dan uiteindelijk aan de burger om bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen het rode potlood op te pakken en te stemmen.

---

Deze blog is geschreven door Laura van der Brugge. Meer weten over het betrekken van burgers bij lokale rekenkamers? Neem dan contact op met haar of met Rubin ten Broeke.

De betrokkenheid van burgers bij lokale rekenkamers is beperkt, zo blijkt uit een navraag van RTV Drenthe naar lokale rekenkamers in die provincie. Zo is er in de rekenkamer van Westerveld nog nooit een onderzoeksidee van burgers binnengekomen. In deze blog lees je meer over mogelijke verklaringen van deze beperkte betrokkenheid, en hoe rekenkamers burgers meer kunnen betrekken.

Kloof burgers en rekenkamer

Een manier waarop lokale rekenkamers burgers kunnen betrekken is door hen de mogelijkheid te bieden om onderwerpen voor rekenkameronderzoek aan te dragen. Uit de navraag van RTV Drenthe onder lokale rekenkamers blijkt dat dit zelden gebeurt, ondanks actieve oproepen van Drentse rekenkamers aan burgers om dit te doen. ‘Er lijkt een kloof te bestaan tussen burgers en de rekenkamer’, aldus Elias de Haan, voorzitter van de rekenkamercommissie van Noordenveld. De voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Rekenkamer en Rekenkamercommissies bevestigt dit beeld in het artikel van RTV Drenthe: ‘burgers komen zelden zomaar bij rekenkamers langs.’

Verklaring

Een mogelijke verklaring voor de beperkte betrokkenheid van burgers bij rekenkamers is dat zij niet bekend zijn met lokale rekenkamers en niet (goed) weten waar de lokale rekenkamer over gaat. Dit blijkt uit onderzoek naar de mening van burgers over lokale rekenkamers. Ongeveer de helft van de respondenten in dat onderzoek geeft aan niet of nauwelijks te weten wat de lokale rekenkamer doet. In het onderzoek is gevraagd welke taak respondenten denken dat de lokale rekenkamer heeft. Daaruit blijkt dat de meeste respondenten denken dat de lokale rekenkamer gaat over een controle op de gemeentefinanciën of over het opstellen van de gemeentebegroting.

Betrekken van burgers

Een goede eerste stap om als lokale rekenkamer burgers meer te betrekken, is door duidelijk te maken aan burgers welke taken en verantwoordelijkheden de rekenkamer heeft. Wees als rekenkamer (digitaal) goed vindbaar, en zorg voor een heldere informatiepagina waarop burgers kunnen lezen over de lokale rekenkamer en over eerder onderzoek. Een actieve informatievoorziening kan ook helpen om burgers te laten weten wat de lokale rekenkamer precies doet. Denk bijvoorbeeld aan het regelmatig plaatsen van berichten op sociale media of door beschikbaar te zijn voor interviews met lokale radiostations over afgerond onderzoek.

Zodra lokale rekenkamer beter zichtbaar zijn en burgers beter weten waar de rekenkamer over gaat, heeft het ook meer zin om burgers actief te betrekken. De rekenkamer kan burgers bijvoorbeeld bevragen over onderwerpen die leven in de gemeente of hen vragen om onderzoeksideeën aan te leveren. Een goed voorbeeld hiervan is het inzetten van een burgerpanel zoals de Rekenkamer Metropool Amsterdam dat doet. Leden van dit panel ontvangen een aantal keer per jaar een online enquête over verschillende maatschappelijke onderwerpen die spelen in de gemeente. Ook bepalen panelleden jaarlijks het onderwerp van het publieksonderzoek.

Tot slot

Het heeft voor lokale rekenkamers nut om burgers meer te betrekken. Dit kan bijvoorbeeld interessante perspectieven opleveren over onderwerpen die spelen in een gemeente, of leiden tot een onderzoeksonderwerp waar de rekenkamer zelf nog niet aan had gedacht. Het is dus om diverse redenen van belang dat rekenkamers zich ervan bewust zijn dat veel burgers nog onbekend zijn met het begrip ‘lokale rekenkamer’. Een eerste stap om als rekenkamer burgers meer te betrekken, is door ervoor te zorgen dat de rekenkamer goed vindbaar is en dat burgers weten waarvoor ze bij de rekenkamer aan kunnen kloppen.

---

Meer weten over het betrekken van burgers bij lokale rekenkamers? Neem dan contact op met Rubin ten Broeke.